‘Nee, daar mag je niet zitten, dat is de plek van Truus!’ - Wat kun je doen tegen pesten onder bewoners in het verpleeghuis?

De cijfers zijn schrikbarend: één op de vijf bewoners van een woonvoorziening voor senioren wordt weleens gepest door een medebewoner, zo blijkt uit onderzoek van de Radboud Universiteit in Nijmegen. Dat aantal is twee keer zo hoog (!) als pesten onder basisschoolleerlingen. Het gaat veelal om verbaal pesten, zoals anderen uitschelden, maar ook fysiek pesten, zoals iemand blokkeren met een rollator of een duwtje geven. De gevolgen zijn groot: slachtoffers trekken zich terug op hun kamer, ze kunnen depressiviteit of gevoelens van somberheid ontwikkelen en hun bloeddruk en stressniveau kunnen schrikbarend stijgen. Met alle gevolgen van dien.

Ongelukkig

Ik zal niet de enige zijn die een knoop in z’n buik voelt bij deze cijfers. Zoveel ouderen die zich zo ongelukkig en buitengesloten voelen… dat moet beter kunnen, toch? Maar wat kun je als zorgmedewerker doen als je ziet gebeuren dat bewoners worden gepest? Welke stappen kun je samen met je collega’s nemen? Gelukkig een heleboel:

1) Praat erover

Wil je het pesten aanpakken en de sfeer op de groep verbeteren, dan moet je durven inzien dat er iets moet veranderen. Dus bespreek als eerste je vermoedens met je collega’s, stap op je leidinggevende af en vertel wat je hebt gezien of gehoord. Houd je oren en ogen open: wat zie je om je heen gebeuren? Zit een bewoner vaak alleen? Blijft iemand vaak op zijn kamer? Dat kunnen signalen zijn van pesten en buitensluiten.

2) Laat zien dat je het niet pikt

Heb je inderdaad vast kunnen stellen dat er gepest wordt, breng dat dan óók onder de aandacht bij de bewoners zelf. Laat merken dat je pesten afkeurt en spreek de pester aan op zijn of haar gedrag. Laat ook blijken dat je de gepeste steunt, sla een arm om zijn schouder, neem het voor hem of haar op. En zorg dat er een aanspreekpunt (in veel gevallen een anti-pestcoördinator of vertrouwenspersoon) is bij wie ze hun verhaal kwijt kunnen. Bedenk dat iedereen last heeft van het pesten. Niet alleen de gepeste, ook de omstanders, de zogenaamde meelopers, de familie, de vrijwilligers, je collega’s, maar ook de pesters zélf (zie punt 5).

3) Organiseer een bijeenkomst

Organiseer (als de coronacrisis het weer toelaat) een informatieavond of een discussiemiddag voor alle betrokkenen en laat zien dat het je ernst is. Laat de bewoners vertellen wat er volgens hen aan de hand is en laat ze meedenken aan een oplossing tegen het pestgedrag. Komt de discussie niet direct op gang, dan kun je er ook voor kiezen om bijvoorbeeld een theatervoorstelling over pesten te bekijken. Een voorbeeld daarvan vind je op Aangenaam Samenleven.  

4) Stel een pestprotocol op

Het lijkt misschien betuttelend en overbodig, maar een pestprotocol kan erg helpend zijn. In zo’n protocol staat namelijk welke stappen je moet nemen als je pesten signaleert en welke sancties er kunnen volgen als het pesten gewoon doorgaat. Voorbeelden van protocollen kun je vinden op internet. Neem in het protocol ook de ideeën van de bewoners op. Communiceer het protocol met alle betrokken (dat wordt nog weleens vergeten!) en zorg dat iedereen weet wat hij of zij moet doen als er gepest wordt.

5) Onderzoek waarom iemand pest

Waarom pesten pesters? Daar vergeten we soms bij stil te staan. Vaak zijn het mensen die zelf een pestverleden hebben, niet lekker in hun vel zitten, zich vervelen of zich verdrietig en eenzaam voelen. Dat praat het getreiter niet goed, maar het kan het wél verklaren. Weet je wat er achter het pesten schuilgaat, bijvoorbeeld dat iemand zich gewoon kapot verveelt, dan kan een oplossing ineens best voor de hand liggen.

6) Durf naar jezelf te kijken

Je zou het kunnen vergelijken met ouders en hun kinderen. Als een kind zijn ouders alleen maar ziet ruziemaken, er vaak spanning is in huis, en er alleen maar wordt gesnauwd tegen elkaar, dan is de kans groot dat kinderen dat gedrag overnemen. Krab jezelf als organisatie eens achter de oren en vraag je af: hoe is de sfeer eigenlijk onderling? Hoe is het contact tussen het personeel en de directie? Is er sprake van ontevredenheid? Hebben de medewerkers het te druk? En hoe is het contact met de families? Als de sfeer op werkvloer niet goed is, werkt dat altijd door op de bewoners.

7) Kijk naar de samenstelling van de groep

Wees je als zorginstelling bewust van de constante verandering van de groep, bijvoorbeeld omdat iemand wegvalt in verband met overlijden of omdat er juist een nieuw iemand bijkomt. De rollen in de groep moeten steeds weer opnieuw verdeeld worden en dat zorgt voor veel onrust. Dan staat er wellicht een nieuwe leider op, die later niet zo empathisch blijkt. Of een gepeste besluit dat het genoeg is en kruipt in de rol van de pester. Die veranderingen kunnen enorme impact hebben op de groep en op de sfeer.

8) Ga op zoek naar wat de groep bindt

Probeer de nadruk te leggen op wat de mensen in de groep bindt. Wat hebben ze met elkaar gemeen? Wat vinden ze leuk om te doen? Een wandeling, een spel, een uitje? (wederom: als corona het weer toelaat). Iets samen doen in plaats van almaar met elkaar praten. Geef de bewoners bijvoorbeeld een gezamenlijk doel. Bijvoorbeeld: bepaal maar wat eten we vanavond! En laat het ze dan samen klaar maken. Dat leidt af van ergernissen en zorgt voor een positiever contact.Hoe gaan ze op jouw werk om met pesten onder bewoners?