Een artikel uit Nog slimmer worden
Duik in de geschiedenis: hoe zat het ook al weer met dat zusterkapje?
Foto: Florence Nightingale Instituut (FNI). Opleiding verpleegkunde in het VU ziekenhuis, Amsterdam, ca. 1970
Nannie Wiegman, directeur van het Florence Nightingale Instituut, neemt ons mee in de historie van de verpleegkunde. Ze trapt af met een geschiedenislesje over een verdwenen onderdeel van het uniform: het zusterkapje.
Wie nu kiest voor het beroep van verpleegkundige of verzorgende zal zich waarschijnlijk niet druk maken over de vereiste kleding. Of je nu kiest voor het ziekenhuis, het verpleeghuis of de thuiszorg: wat je draagt en hoe je eruit ziet is niet zo belangrijk.
Kek zusterkapje
Dat was bij onze voorgangers wel anders! Het uniform bepaalde het imago van de ‘verpleegster’. Vanaf het sollicitatiegesprek in het kantoor van de directrice tot het diploma en lang daarna. En zo’n kek zusterkapje was het hoogtepunt, een onmisbaar onderdeel van het witte uniform en daarmee van de persoonlijke identiteit.
Zwart = kordaat
Als verplegen rond 1880 een echt beroep wordt, komt het uniform met bijbehorend kapje om de hoek kijken. Vooral Anna Reynvaan zette de toon in het Amsterdamse Buitengasthuis. Zelf was zij helemaal in het zwart gekleed, zoals een directrice betaamde. Zwart was ook de kleur van mannelijkheid en die kordaatheid wilde Reynvaan uitstralen.
Foto: Anna Reynvaan - Florence Nightingale Instituut (FNI)
Mooie sluiers
Reynvaan kleedde op eigen kosten ‘haar’ verpleegsters in een stijf gesteven wit uniform met sluier. De dokters vielen stijl achterover bij het zien van zoveel schoonheid. Al snel bleken de sluiers onhandig en onhygiënisch en werden ze ingekort.
Foto: Florence Nightingale Instituut (FNI). Kapjes en sluiers uit de collectie van het FNI
Modieuze witte kapjes
Na een tijdje werd de korte witte sluier ingevoerd als hoofddeksel van de verpleegster en de verzorgsters. De stof van zo’n kapje volgde de mode van alledag, maar wit bleef de kleur van hygiëne en strengheid. De kapjes waren makkelijk te wassen en te stijven.
Foto: Florence Nightingale Instituut (FNI)
Statussymbool
Alleen wanneer de zuster het ziekenhuis verliet om naar een patiënt te gaan of om een baby bij de burgerlijke stand aan te geven, moest soms het kapje vervangen worden door een buitensluier of hoedje. De zusters zelf droegen het witte kapje het liefst ook buiten het ziekenhuis. Een ultiem statussymbool!
Foto: Florence Nightingale Instituut (FNI). Verpleegsters van het Prinsengracht Ziekenhuis, Amsterdam, ca. 1910
Hoedje van papier
Na 1970 werd het stoffen kapje steeds vaker vervangen door een papieren variant. Na het een paar keer gedragen te hebben, kon de verpleegster, die inmiddels verpleegkundige heette, het papieren vouwwerkje weggooien en vervangen door een nieuw exemplaar.
Dag zusterkapje!
Steeds vaker kozen ziekenhuizen en verpleeghuizen ervoor om het kapje af te schaffen. Christelijke instellingen hielden het wat langer vol, maar vanaf 1985 dragen verpleegkundigen en verzorgenden geen kapjes meer. De traditie van het verpleegsterskapje is daarmee voorbij.
Aan de slag!
Heb jij nog zo’n kunstwerk gedragen en mis je het? Zo ja: op de foto zie je een patroon van een papierenkapje. Pak een schaar en papier erbij en voilà: oude tijden herleven.
Foto: Florence Nightingale Instituut (FNI)
Dit is Nannie:
Ik ben Nannie Wiegman, directeur van het Florence Nightingale Instituut. Dat is het kenniscentrum én gratis te bezoeken online museum voor de geschiedenis van verpleging en verzorging. Ik ben verpleegkundige en historica. In 1970 startte ik met de opleiding in het VU ziekenhuis in Amsterdam. In de vooropleiding kregen we nogal wat uurtjes geschiedenis, gegeven door Aly van der Meij-de Leur. De meeste studenten vonden die lessen oersaai en eerlijk gezegd vroeg ik mezelf ook af wat ik daar als verpleegkundige nu eigenlijk aan had. Maar gelukkig werd me dat snel duidelijk toen ik in de praktijk ging werken. Ik zag in het ziekenhuis onderdanige verpleegkundigen, meegaand en kritiekloos. Dat maakte me ontzettend boos. Hoe kwam het toch dat zo’n belangrijke beroepsgroep geen stem had? Het antwoord ligt in ons verleden. Dus ging ik na mijn opleiding geschiedenis studeren en is mijn drijfveer om iedere verpleegkundige en verzorgende iets mee te geven over hun geweldige beroepsgeschiedenis. Daar kunnen ze wat van leren!
Colofon: FloorZorgt is jouw online zorgmagazine! Op dit moment lezen 80.000 unieke zorghelden mij maandelijks. Door middel van inspirerende blogs, relevante producten (kijk snel in mijn webshop!) mooie artikelen en zorgnieuws houd ik jou op de hoogte van alle ontwikkelingen in de zorg. Heb je mijn mobiele app al gedownload en volg je mij al op Facebook, Instagram of Linkedin? Wil je adverteren? Stuur me dan een mailtje en ik neem z.s.m. contact met je op of bekijk de mogelijkheden alvast hier. Ook ik maak weleens een foutje ;-) Heb je er één gezien? Mail het me. Ik ben je dankbaar!
Reageren op dit bericht?
Om te kunnen reageren op dit bericht moet je ingelogd zijn. Klik hier om in te loggen.