‘Tussen de middag verdwijn je stilletjes naar het hiernamaals, ergens waarvan niemand weet hoe het eruit ziet’

Dapper

Ik kom bij je op de kamer nadat je alarmeerde. Ik zie je aan tafel zitten, voorovergebogen met je hoofd in je handen. Voor je staat een bekkentje, waarin je weer gebraakt hebt. Het lijkt erop dat je lichaam de sondevoeding niet meer verdraagt. Ik ga naast je op een krukje zitten, sla een arm om je heen en je begint te huilen. Je legt je hoofd tegen mijn schouder aan en kijkt me met dik betraande ogen aan en zegt: 'Anne, hoe moet ik nu verder? Ik zit mezelf zo in de weg, ik voel me zo naar. Ik heb al in de luie stoel gezeten, ik zit nu aan tafel maar ik kan eigenlijk niet meer zitten en ik ben zo misselijk.' Ik zeg even niets, kijk je alleen maar aan. Dan zucht je: 'Het is het begin van een nieuwe dag en ik denk alleen maar: ik moet de hele dag nog, ik kan het eigenlijk niet meer volhouden zo.' Ik vraag wat ik voor je kan doen, of je daar een idee over hebt. Als je je schouders ophaalt en aangeeft dat je het niet weet, zeg ik dat ik denk dat het goed is dat we met de arts gaan overleggen om in ieder geval wat aan de medicatie te veranderen, zodat de misselijkheid minder wordt. Je vraagt of de arts ook komt, dat is voor jou in jouw situatie belangrijk en ik beloof dat ik ga bellen.

We komen van oorsprong uit dezelfde regio, veel herkenning dus en dat schept een band of een klik, hoe je het ook noemt. We hebben vaak gekletst over onze roots, de mooie omgeving, hoe we in het leven staan. Je man, kinderen en kleinkinderen zijn heel belangrijk voor je, je geniet van de momenten dat ze bij je zijn, of dat je in het weekend af en toe nog naar je dochter gaat waar iedereen dan ook komt.

Je bent een hele dappere vrouw, die vier jaar gevochten heeft, altijd positief was, altijd meer aan een ander dacht dan aan zichzelf. Nu de ziekte je inhaalt, blijf je positief, maar vandaag lukt dat even niet. Je vraagt wat ik ervan vind als je voor jezelf kiest. Ik kijk je aan, voel een brok in mijn keel en zeg dat je juist voor jezelf mag kiezen. We spreken over je angst voor complicaties, je benoemt dat je het zo moeilijk vindt om te kiezen om te stoppen met de sondevoeding, omdat je weet dat je dan gaat sterven, maar je zegt ook dat je voelt dat het einde nadert en dat je niet meer kan. Dan kijk je me weer met je dik betraande ogen aan en vraagt: 'Anne, wat is het beste dat ik nu kan doen?'

Ik geef aan dat alleen jij dat kan beslissen, daarbij zeg ik ook dat je net eigenlijk zelf het antwoord al hebt gegeven. Ik leg je op bed, bel je dochter met de vraag of zij en je man willen komen en geef daarbij aan dat de arts ook komt.

De arts komt en vraagt naar wat je zelf wilt en hoe je dit bedacht hebt. Je geeft zo duidelijk en eerlijk aan dat je het liefst iets krijgt om te gaan slapen, zodat je niet meer wakker wordt. Zodat je alles niet meer meemaakt en eventuele complicaties, waar je angst ook zit, voor bent. Ook zeg je zelf dat de sondevoeding maar moet stoppen. 'Als ik slaap, dokter, merk ik niets meer en wat er dan gebeurt? Ik zou het niet weten, er nog nooit iemand terug uit de dood gekomen om te vertellen hoe het hierna is.' Ik voel een soort van trots en respect, vanmorgen hebben we het hier samen ook over gehad, ik kijk je aan en zeg tegen je dat ik je zo dapper vind, hoe moeilijk ook, maar dat je nu voor jezelf durft te kiezen, dat dat alleen maar van heel veel respect getuigt. Je vertelt dat je nog afscheid wilt nemen van sommige mensen. De regie om te starten met palliatieve sedatie (het gaan slapen) ligt helemaal bij jezelf.

Aan het eind van mijn dienst loop ik nog even naar je kamer om je gedag te zeggen. De kamer staat vol met lieve mensen om je heen, je wenkt me naar binnen. Als ik bij je bed kom, sleur je me bijna bij je in bed. Ik voel een kus en een knuffel, je bedankt me huilend voor vandaag. “Anne, we zien elkaar dan niet meer, he!” Ik voel mijn eigen ogen ook nat en dik worden.

'Ik werk morgen ook de hele dag, dan weet je in ieder geval dat ik er ben, ook al hoop ik dat je dan slaapt en niets meer merkt', geef ik stamelend als antwoord. Dan probeer ik me voorzichtig uit je broze armen los te maken, ik krijg nog een laatste handkus en ga naar huis. Muziek aan in de auto en even ontladen.

Vanmorgen kom ik bij je, je bent allesbehalve comfortabel. Als ik je vertel dat ik je medicijnen ga geven, zodat je je wat prettiger voelt en weer mag gaan slapen zegt je man ineens: 'Anne, kijk even, ze reageert op je stem.' Als ik je aankijk, zie ik dat je je ogen hebt geopend, een kleine glimlach op je gezicht en je knikt en fluistert een zachte: 'Ja.' Ik voel je hand ineens naar mijn wang gaan en even raak je me zachtjes aan, voor je weer in slaap valt. We hebben elkaar toch nog even gezien en gesproken. Tussen de middag precies verdwijn je stilletjes naar het hiernamaals, ergens waarvan niemand weet hoe het eruit ziet, zoals je gisteren zei. Ik wens je toe dat je daar net zo dapper en liefdevol bent als de herinnering die je hier bij iedereen achter hebt gelaten.

Samen met je dochter hebben we je de laatste keer verzorgd. Met een lach en een traan. Als ik naar huis ga, krijgen je lieve man en lieve dochter net zo’n dikke knuffel van me als die jij me gister gaf toen ik naar huis ging. Een intens, heftig en emotioneel weekend, maar de cirkel was rond.

Dappere jij!