Oordeel- en kritiekstoornissen en initiatiefverlies bij dementie

Kenmerken en symptomen van depressie

Oordeel- en kritiekstoornissen

Een verschijnsel dat vaak voorkomt bij dementie zijn oordeel- en kritiekstoornissen. Hierbij moet je denken aan het beoordelen van situaties en het kritisch kijken naar jezelf en je gedrag. Mensen met dementie gaan het vermogen missen zich te schamen voor de vreemde dingen die ze doen.

Zo kan iemand die vroeger preuts was nu gemakkelijk hartelijke zoenen uit gaan delen of openlijk praten over seksuele handelingen terwijl dit voorheen echt een taboe was. Ook knoeien met eten en drinken, met de handen eten, boeren laten, eten in de mond proppen, praten met volle mond enz. wordt niet meer als niet passend beoordeeld. Uiteindelijk zie je verschijnselen als plassen waar het normaal niet mag, (half)naakt rondlopen zonder dit zelf vreemd te vinden of verbale en non-verbale agressie uiten op momenten en in situaties waar daar geen aanleiding voor lijkt te zijn.

Het is te begrijpen dat oordeel- en kritiekstoornissen vaak aanleiding zijn tot conflicten tussen mensen met dementie en de omgeving. Mensen uit de omgeving schamen zich wel regelmatig voor het vreemde gedrag. Dit kan schaamte zijn naar anderen (wat zal die er wel niet van denken?), maar ook schaamte naar zichzelf toe (de schrik van gedrag van je naaste dat je vroeger nooit hebt gezien, gedrag wat helemaal niet lijkt te passen bij je naaste).

Gedrag dat voortkomt uit deze stoornissen leidt vaak tot afkeurende reacties uit de directe omgeving. Deze afkeuringen kunnen op zijn beurt weer leiden tot boosheid en soms zelfs tot agressie bij de mensen met dementie. Ze begrijpen immers niet wat ze verkeerd doen. Door steeds afkeurende reacties te krijgen van hun omgeving, hebben ze het gevoel dat ze kritiek krijgen op iets waarvan ze niet weten/beseffen dat het niet ‘klopt’ of niet ‘passend’ is. Soms tonen de mensen met dementie zelf ook schaamte na vreemd gedrag. Meestal ontstaat deze schaamte niet rechtstreeks uit dit gedrag maar uit reactie vanuit de omgeving: ‘Als de mensen uit mijn omgeving dit raar vinden dan zal dat ook wel zo zijn.’

Initiatiefverlies of apathie

Wanneer er sprake is van dementie komt ook initiatiefverlies en/of apathie vaak voor. De meeste mensen, met 'gezonde' hersenen, komen vanuit zichzelf toe aan het ondernemen van activiteiten. Hier is initiatief voor nodig. Bij mensen met dementie verdwijnt dit initiatief vaak, waardoor ze dus niet meer uit zichzelf tot activiteiten komen of in beweging.

Mensen met dementie die vroeger heel actief waren, zitten nu zomaar in een stoel een beetje voor zich uit te staren. Zelfs een gesprek beginnen lijkt ze moeite te kosten. Ze hebben geen zin om iets te ondernemen. Hobby’s van vroeger lijken ze niet meer te interesseren en laten ze onaangeroerd liggen. Zelfs bewegen om ’s ochtends op te staan uit bed kost de grootste moeite. Niets lijkt meer spontaan tot stand te komen. Dit gaat soms gepaard met een depressieve stemming, het komt ook voor dat iemand met dementie dit volkomen onverschillig ondergaat.

Zowel de oordeel- en kritiekstoornissen als initiatiefverlies zijn voor de naasten van mensen met dementie moeilijk. Ze zien hun naaste veranderen en zo heel anders worden dan voordat dementie bezitnam van hun brein. Dementie heb je niet alleen, ook de naasten 'lijden' mee.

In een latere blog meer over dementie en veranderingen in gedrag en persoonlijkheid.