Waarom hebben mensen met dementie soms zoveel moeite met dagelijkse handelingen?

Dementie en apraxie

Een symptoom dat veel voorkomt bij mensen die dementie hebben is apraxie, ook als een gevolg van een hersenletsel. Meestal is het een gevolg van niet aangeboren hersenletsel, zoals dementie, maar er bestaat ook een aangeboren vorm van apraxie.

Apraxie is het onvermogen om doelbewuste handelingen te verrichten in de juiste volgorde, en/of niet meer weten welke beweging hoort bij een bepaald voorwerp. Precies weten wat er gezegd wordt en ook weten welk voorwerp het is dat er getoond wordt, maar niet meer weten welke handeling hierbij hoort. Handelingen die reflexmatig of zonder erbij na te denken uitgevoerd worden, kunnen vaak nog wel. Zoals hand voor de mond bij hoesten of krabben op je hoofd wanneer het jeukt. In sommige gevallen kunnen mensen met apraxie een handeling wel direct nadoen, nabootsen op het moment zelf. Wanneer dezelfde handeling gevraagd wordt zonder voorbeeld, lukt het niet.

Er wordt onderscheid gemaakt tussen ideatoire apraxie en ideomotore apraxie. Bij ideatoire apraxie zijn er stoornissen, gaat het mis bij het plannen en op volgorde uitvoeren van een handeling. Bijvoorbeeld bij het aankleden wordt eerst de bovenkleding aangedaan en daar overheen het ondergoed of verschillende kledingstukken over elkaar heen. Ook het koffie zetten wordt een probleem wanneer de volgorde door elkaar gehaald wordt, eerst wordt bijvoorbeeld het apparaat aangezet daarna pas water erin of eerst tandenpoetsen dan pas tandpasta op de tandenborstel.

Bij ideomotore apraxie is er een stoornis in het hanteren/gebruiken en/of herkennen van voorwerpen. Een hemd wordt bijvoorbeeld aan de voeten gedaan of een broek over het hoofd getrokken. Bij koffie zetten wordt bijvoorbeeld de koffie in het waterreservoir gedaan en de tanden worden gepoetst met de achterkant van de tandenborstel of met de tube tandpasta.

Bij iedereen uit apraxie zich weer anders, maar de volgende kenmerken komen het vaakst voor bij apraxie:

- Dingen in de omgekeerde volgorde doen, zoals aankleden, scheren, tandenpoetsen;  

- Moeilijk uit jezelf een handeling beginnen;

- Moeite met nadoen van handelingen met de handen, bijvoorbeeld met hand tegen de kin of met twee handen tegelijk wijzen;  

- Voorwerpen onhandig of op een verkeerde manier hanteren, bijvoorbeeld met een vork soep eten of met de achterkant van een pen willen schrijven;

- Handelingen onnodig blijven herhalen (persevereren), bijvoorbeeld voeten blijven vegen;

- Delen van een handeling vergeten, bijvoorbeeld een stropdas omdoen zonder deze te strikken.

Vaak komt apraxie bij dementie voor in combinatie met afasie en deze combinatie zorgt ervoor dat mensen die zowel apraxie als afasie hebben volledig afhankelijk worden van hun omgeving.

In een vorige blog heb ik het kenmerk afasie uitgelegd in een volgende blog vertel ik wat over het kenmerk agnosie. Blijven jullie meelezen?