Joke is logopedist in het verpleeghuis: ‘Niet meer goed kunnen communiceren is heel ingrijpend’

Joke, hoe ben je als logopedist in de ouderenzorg terechtgekomen?

‘Al tijdens mijn opleiding vond ik de logopedie bij ouderen of mensen met een verstandelijke beperking het meest boeiend. Ik doe dit werk nu zo’n achttien jaar en ik vind het nog steeds een mooi beroep, je kunt veel voor mensen betekenen. Communiceren, en natuurlijk ook eten en drinken, is zo belangrijk. Het is ontzettend leuk als het dankzij mijn hulp beter gaat.’

Waar kun je mensen zoal mee helpen?

‘Sommige mensen denken dat ik voor hun voeten kom, haha, maar dat is de podoloog. Een logopedist kan helpen bij problemen in de communicatie, die ontstaan zijn door bijvoorbeeld een beroerte, de ziekte van Parkinson of dementie. Wat veel mensen niet weten is dat wij ook kunnen helpen bij problemen met eten en drinken.‘

Wat heeft een logopediste met eten en drinken te maken?

‘Mensen die in de ouderenzorg werken kennen het wel dat ouderen vaak een hoestbui krijgen bij het drinken of steeds langzamer gaan eten. Dat kan verschillende oorzaken hebben, bijvoorbeeld een beroerte, maar ook verlies van spierkracht of problemen met het gebit. Dan word ik gevraagd om eens mee te kijken. Ik bezoek de mensen vaak tijdens hun maaltijd. Mensen met dementie begrijpen niet altijd waarom ik dan kom. Daarom eet ik vaak gewoon een hapje mee, dat is het minst afleidend. Ondertussen observeer ik hoe iemand kauwt en slikt, hoe de houding is, of de mond goed leeg is. Ik bekijk eigenlijk het hele proces van het eten.’

Wat kun je dan doen bij eet- en drinkproblemen?

‘Na mijn observaties overleg ik vaak met de diëtiste en met de specialist ouderengeneeskunde. Het moeilijker eten kan bijvoorbeeld komen door gebitsproblemen of een droge mond als bijwerking van medicijngebruik. We kunnen ook de voeding aanpassen, door het drinken in te dikken en het vaste voedsel vloeibaarder te maken. Zo kan er al veel verbeteren. Bij slikproblemen na een beroerte of ander niet-aangeboren hersenletsel kan ik als logopediste heel goed oefeningen doen met een bewoner. Je gaat verder met het revalideren dat vaak al in het ziekenhuis is begonnen. Bij dementie zijn oefeningen wat lastiger.’

En hoe help je mensen die problemen hebben met het praten?

‘Er zijn bijvoorbeeld mensen die niet goed meer op woorden kunnen komen. Met hen doe ik gerichte oefeningen of ik bied ondersteunende communicatiemiddelen aan, zoals een pictogrammenboekje. Als iemand niet goed meer kan articuleren, kan ik daar als logopediste natuurlijk ook bij helpen. Daarnaast betrek ik ook de partner of kinderen erbij om te kijken hoe zij hun communicatie kunnen aanpassen aan die van hun naaste. In het verpleeghuis zie ik veel ouderen die zich door communicatieproblemen niet goed meer kunnen uiten. Ik neem rustig de tijd voor hen en zorg soms met gitaar en zang voor wat ontspanning. De opgekropte spanning komt dan naar boven. Er vloeien hier nogal eens tranen, want niet goed meer kunnen communiceren met anderen is heel ingrijpend voor een mens.’

Heb je nog tips voor zorgverleners die met ouderen werken?

‘Ik zie best vaak dat mensen harder gaan praten tegen iemand die zelf niet goed kan communiceren. Dat moet je dus niet doen als iemand niet doof is. Wees geduldig en pas je eigen spreektempo aan. Geef iemand de tijd om het op een andere manier te vertellen. Lukt dat niet, dan kun je bijvoorbeeld zeggen: “We laten het even rusten, misschien lukt het ons straks wel”. Verder is het natuurlijk goed om in de gaten te houden of iemand hoest tijdens het eten en drinken of problemen heeft met het eten. In het algemeen zou ik willen adviseren: neem mensen serieus, wees eerlijk tegen je bewoners en doe je werk met oprechte aandacht. Ook mensen die zich niet goed meer kunnen uiten, hebben gevoelens.’

Tip van Floor:

Misschien is het een leuk idee om op je werk eens een logopediste uit te nodigen die vertelt wat zij allemaal kan betekenen voor ouderen?