‘Je moet stoppen met dat gerook, anders ga je vervelend dood’

Waarom mag ik het niet doen zoals ik zelf wil?

Door het raam heen zie ik haar zitten op de bank: de jonge vrouw van half vijftig, die een paar weken geleden de diagnose uitgezaaide longkanker kreeg. Via de achterdeur stap ik binnen en begroet haar vrolijk. Een zachte ‘hoi’ krijg ik terug. Een dikke witte rookwalm komt mij tegemoet als ik de kamer in stap.

‘Mag ik bij je komen zitten?’, vraag ik haar. Ze seint naar de stoel naast de bank en drukt haar sigaret uit in de volle asbak op tafel. Het is zichtbaar, hoorbaar en voelbaar dat haar iets ontzettend dwars zit. ‘Hoe was je dag vandaag?’, vraag ik. Ze vertelt over de huisarts die langs is geweest en heeft gesproken over het levenseinde. Er zijn geen actieve behandelingen meer mogelijk, dus de specialist uit het ziekenhuis heeft haar overgedragen aan de huisarts.

‘En weet je wat de huisarts ook nog zei?’ Met grote, boze ogen kijkt ze mij aan. ‘Je moet stoppen met dat gerook, want anders ga je vervelend dood.’ Ik zie hoe zich van boosheid en onmacht een traan vormt in haar ooghoek. ‘Het is alles wat ik heb’, fluistert ze. Een zin die mijn vader, een fanatieke roker, ook lichtelijk gekscherend, maar met een kern van waarheid altijd gebruikt.

Ik zie hoe de traan zich losmaakt en over haar wang naar beneden glijdt. Wat in paniek stelt ze allemaal vragen ‘Hoe moet ik dat dan doen? Ik wil niet stoppen! Het geeft mij rust en alles is toch al kapot. En ga ik echt vervelend dood?’ Haar adem komt hortend en stotend haar keel uit, de kanker heeft al behoorlijk wat kapot gemaakt in haar lijf.

‘Je hoeft je naar mij niet te verantwoorden’, zeg ik terwijl ik mijn hand op die van haar leg. Ze knijpt mijn hand vast en ze laat haar adem hoorbaar ontsnappen. ‘Jouw lijf, jouw keuzes en wij doen er met elkaar alles aan om je zo comfortabel mogelijk te houden.’

‘Echt?’ Ze kijkt mij vragend aan. ‘Ook als ik niet stop met roken?’ Ik vertel haar dat wij haar dat niet kunnen verbieden, dat ik haar niet hoef uit te leggen hoe slecht het is en hoe verkeerd. Dit heeft ze al aan den lijve ondervonden. Samen praten we erover verder, terwijl ik ondertussen ook mijn praktische zorg geef.

‘Dankjewel’, zegt ze. ‘Jij bedankt voor het delen’, zeg ik op mijn beurt. ‘Omdat jij mij ziet’, fluistert ze terwijl ze naar buiten kijkt. Terwijl ik op sta en mijn hand nog even op haar knie leg, zeg ik: ‘Leef je laatste stukje leven zoals jij dat wil leven, want niemand kan dat voor je doen.’

Als ik in de auto stap, bedenk ik mij dat wij als zorgverleners weten dat bepaalde dingen ‘slecht’ voor mensen zijn, maar alsnog is het hun keuze. Voordat ik weg rij ruik ik aan mijn werkkleding die de lucht van sigarettenrook tot zich heeft genomen. Ik zucht. Want verdorie, wat heb ik toch een hekel aan sigarettenrook…