Zo maak je jezelf als zorgmedewerker weerbaar tegen seksuele intimidatie

In de zorg komt relatief veel seksuele intimidatie voor. Maar wanneer is er eigenlijk precies sprake van seksuele intimidatie en wat kun je er tegen doen? Weerbaarheidscoach Inge vertelt en geeft tips.

De cijfers zijn niet gering: 12 procent van de medewerkers in het ziekenhuis, 20 procent van de medewerkers in de verpleeg- en verzorgingshuizen en 14 procent in de overige gezondheidszorg heeft wel eens te maken (gehad) met seksuele intimidatie. Dat is nogal wat.

Wat is seksuele intimidatie?

Seksuele intimidatie is seksueel getint gedrag dat door de ander als ongewenst wordt ervaren. Bij seksuele intimidatie gaat het niet, zoals veel mensen denken, alleen om fysiek contact. In de zorg komt het bijvoorbeeld ook voor dat een cliënt of patiënt seksuele gunsten probeert af te dwingen. Die vraag of toespeling is óók een vorm van seksuele intimidatie.

Intieme vragen

Je hebt verschillende vormen van seksuele intimidatie. Bij verbale intimidatie stelt iemand bijvoorbeeld intieme vragen over je privéleven. Maar het kan ook zijn dat je collega je seksueel getinte berichtjes stuurt.

Gebaren en staren

Non-verbale intimidatie is bijvoorbeeld het maken van seksueel getinte gebaren, het laten zien van seksueel getinte foto’s of filmpjes of het net te lang of langdurig aanstaren.

Fysieke intimidatie

Bij fysiek contact kun je denken aan een arm op je schouder, de doorgang versperren als je eraan komt, in je billen knijpen, het betasten van borsten en schaamstreek, (proberen te) zoenen, aanranding, of zelfs verkrachting. Seksuele intimidatie op de werkvloer kan gepleegd worden door cliënten, patiënten, collega’s of leidinggevenden.

Ieder z’n eigen grens

Het ingewikkelde van seksuele intimidatie is dat voor iedereen de grens van ‘tot hier en niet verder’ ergens anders ligt. En daarbij: in sommige situaties is het prima als iemand een arm op je schouder legt, terwijl diezelfde arm in een andere situatie heel ongemakkelijk voelt. Dat ligt heel erg aan de context waarin het gebeurt. Seksueel getint gedrag kan soms duidelijk grensoverschrijdend zijn, maar vaak gebeurt het erg subtiel en kun je er maar moeilijk je vinger op leggen.

Hoe ga je om met seksuele intimidatie?

Tip 1: Luister naar je gevoel

Er zijn genoeg vrouwen die denken: ‘Ach, hij bedoelde het misschien niet zo.’ Of: ‘Hij deed het niet expres.’ Of: ‘Hij mag die foto’s toch wel laten zien?’ Maar jij bent de enige die bepaalt of het te ver gaat of niet. De belangrijkste eerste stap is dan ook: luister naar je gevoel. Is jouw gevoel niet oké? Dan is het dus niet oké. Dan gaat er iemand over je grens en dat is in geen enkele situatie acceptabel.

Tip 2: Zeg duidelijk wat je ervan vindt

Op het moment dat je voelt dat een opmerking of een aanraking niet gepast is, zeg er dan direct wat van. Zeg dan niet: ‘Blijf met je poten van me af, smeerlap.’ Dat maakt de kans dat de situatie uit de hand loopt, alleen maar groter. Probeer het netjes te houden en houd het bij jezelf. ‘Ik vind het niet fijn als u uw hand op mijn been legt. Wilt u dat niet meer doen?’ Of: ‘Ik vind het niet oké dat u mijn billen aanraakt. Daar moet u echt mee stoppen.’ Zeg dus duidelijk wat je ervan vindt en benoem het gedrag waar je last van hebt. Probeer jezelf daarbij wat groter te maken door je handen in je zij te zetten. Zo sta je sterk en komt je boodschap nog duidelijker over. Ga in elk geval niet giechelen of lachen. Dan geef je de ander het gevoel dat je het leuk vindt.

Tip 3: Maak er direct korte metten mee

Veel mensen denken bij de eerste keer: ‘Zo erg was het toch niet?’ Of: ‘Deed hij dat nou, of lag het aan mij?’ Dat snap ik heel goed, maar het is toch echt beter om er direct wat van te zeggen. Anders kan het blijven doormodderen en gaat het van kwaad tot erger. Soms gebeurt het dat er op de werkvloer bijvoorbeeld vrouwonvriendelijke grappen gemaakt worden. Als jij je daar niet prettig bij voelt, moet je dat eigenlijk meteen kenbaar maken. Zeg: ‘Ik merk dat ik me er ongemakkelijk bij voel. Willen jullie die grappen niet meer maken?’ Laat je het gebeuren, dan is de kans aanwezig dat de grappen doorgaan, grover worden of dat het persoonlijk wordt en dat ze vrouwonvriendelijke dingen tegen jou gaan zeggen. Maak er dus snel korte metten mee.

Tip 4: Zoek een maatje

Vind je het moeilijk om er in je eentje wat van te zeggen? Vraag dan een collega om je helpen. Misschien kunnen jullie samen de kamer van de cliënt binnengaan en er samen wat van zeggen. Spreek duidelijk af wie er wat gaat zeggen. Ook in dit geval is het belangrijk dat je de boodschap bij jezelf houdt en dat je niet kwetsend en boos terug gaat doen. Op deze manier voorkom je dat ze zaak escaleert.

Tip 5: Praat erover

Als er iets is gebeurd, praat er dan over met een goede collega. Hebben zij er ook weleens last van gehad? Misschien kun je samen naar je leidinggevende of een vertrouwenspersoon stappen? Dan kunnen jullie samen bespreken wat je kunt doen. Je baas is verplicht om in te grijpen als er sprake is van seksuele intimidatie. Helaas wordt er nog te vaak op de verkeerde manier gereageerd of weten werkgevers niet goed wat ze er mee moeten. Zeker in die gevallen is het belangrijk om er met iemand over te praten. Dat kan ook een vriendin of de huisarts zijn.

Tip 6: Probeer samen verder te gaan

Soms is één keer duidelijk zeggen dat je er niet van gediend bent genoeg. De volgende keer dat je elkaar dan ziet, zou je het voorval kunnen benoemen. ‘Ik weet dat het de vorige keer ongemakkelijk was, maar ik ben blij dat ik duidelijk heb kunnen maken dat uw gedrag niet oké is. Zullen we proberen weer op een normale manier met elkaar om te gaan?’ Op die manier laat je weten dat je het niet vergeten bent, geef je nog een keer duidelijk je grens aan, maar laat je ook zien: we kunnen samen verder. Dat is voor beide partijen prettig.  

Tip 7: Doe aangifte

Is de seksuele intimidatie ernstig of blijft het doorgaan? Dan kun je het beste naar de politie stappen, zeker als je leidinggevende geen stappen onderneemt. Ook in het geval van een aanranding of verkrachting op het werk, moet je aangifte doen bij de politie. Zoek ook hulp bij het verwerken van dit trauma en blijf er niet in je eentje mee rondlopen.

Lees ook:

De kracht van lichaamstaal: 7 do's en don'ts