'Hij erkent dat zijn vriendin hem onder druk zet en manipuleert, maar hij zegt dat hij niet meer terug kan'

The parasite and the patient.

De diagnose autisme gaat vaak hand in hand met sterke persoonlijkheidstrekken. Deze trekken kunnen star zijn en de kop op steken wanneer een persoon mentaal niet in balans is. Daar waar deze trekken vroeger wellicht goede effecten hadden, kunnen ze op enig punt onhandig worden en tot een stoornis leiden. Bij mensen met autisme in samenhang met een persoonlijkheidsstoornis is een professionele attitude belangrijk. Dit komt tot uitdrukking in wat je zegt, je gedrag en je uiterlijk en het geeft basisvertrouwen in ons werk. Hoe we over bepaalde zaken denken buiten ons werk, is tijdens ons werk niet altijd van belang. En toch heel soms vervalt die professionele rol en schemert er een stukje ‘eigenheid’ doorheen. Is dat verstandig en helpend? Daar heb ik geen sluitend antwoord op want het zal afhangen van de situatie en de context. Ik kom al enige tijd bij Harrie. Harrie heeft autisme en heeft de diagnose pas op latere leeftijd te horen gekregen. Hij begrijpt nu beter waarom het leven zo moeilijk voor hem was en relaties ingewikkeld waren. Harrie is naast zijn autisme ook gevoelig voor enkele sterke persoonlijkheidstrekken zoals conflictvermijdend en afhankelijkheid. En daar zit de kleine knoop want Harrie kan niet goed alleen zijn en wil heel graag een vriendin voor een liefdevolle relatie, een steun en toeverlaat en wil wellicht ooit gaan samenwonen. 

Op een dag trok hij de stoute schoenen aan en melde zich op een datingsite. Gewapend met een toffe foto en een ‘klinkend’ profiel zette hij zich online en beschikbaar. En het liep goed want hij kreeg verschillende reacties. In het begin was het vooral chatten waarin hij moest leren hoe je chat teksten moest schrijven en vooral hoe hij de reacties van de dames goed moest interpreteren. En als het dan uiteindelijk tot een echte ontmoeting kwam, ging hij gladgeschoren, met nieuwe kleding en met een bosje bloemen in de hand op stap. Harrie bleek een echte gentleman want, naast het openhouden van de deur, betaalde hij ook altijd het etentje bij kaarslicht. Helaas liep het toch vaak mis want Harrie liep te snel van stapel. Zo vond hij dat je meteen hand in hand moest lopen en een zoen ter afscheid was toch ‘normaal’?

Voor sommige dames ging Harrie dus te snel en er kwam geen tweede afspraak meer. De moed zakte hem in de schoenen en mentaal ging het dan even slecht met hem. Toch, op een dag leert Harrie een dame kennen die een keer in de week leuke dingen wil doen zoals fietsen en ergens wat eten. Meer wil ze niet, ze wil alleen een platonische verhouding want ze heeft in het verleden geen goede ervaringen met mannen gehad. Harrie is helemaal gelukkig en accepteert de voorwaarden van zijn ‘vriendin’, en misschien wel met de gedachte dat haar mening kon veranderen als ze elkaar wat langer zouden kennen. En zo verstrijkt er een hele periode van vriendschap tussen beide, maar er ontstaat helaas geen intieme liefdesband waar hij zo op hoopte. Het leek erop dat Harrie dit had geaccepteerd, maar ook vanwege het verleden van zijn vriendin erachter kwam, dat platonisch eigenlijk beter voor beide was. Het onderhouden van een vriendschap was harder werken dan hij had gedacht!

Alles goed dus zou je denken en over zijn afhankelijke persoonlijkheid in relaties, leek het alsof hij daar inderdaad beter mee om kon gaan. Inmiddels verstrijkt de tijd en was de relatie zover ontwikkeld dat Harrie steeds meer zaken ging betalen voor zijn vriendin. Het bleef niet bij een etentje en een kledingstuk, maar ging stap voor stap verder tot aan het betalen van grote schulden die de vriendin door de jaren heen had opgebouwd. De bedragen liepen op tot in de tientallen duizenden euro's en bleken ook schulden te zijn van vreemden die de vrouw weer op zich had genomen en Harrie had die blindelings overgenomen. Had de (onbeantwoorde) liefde hem inderdaad blind gemaakt en hoe heeft het zover kunnen komen?

Wellicht heeft Harrie zich zo vastgebeten in dit ‘alternatief’ voor de liefde, dat hij bereid was om een zware tol te betalen in ruil voor een vriendschap. Alles...! Als hij maar niet afgewezen, verlaten of in de steek gelaten werd.

Harrie heeft over dit onderwerp slechts flarden met me gedeeld, maar na mate we hier meer over spraken, werd me de omvang pas echt duidelijk. Op een dag zet ik samen met hem de bedragen op papier en tel ze op. Vermenigvuldigd met het aantal jaren schrikt hij zich een ongeluk ervan nu hij de cijfers knetterhard voor zijn neus ziet staan.

Hij erkent dat zijn vriendin hem onder druk zet en manipuleert, maar hij zegt dat hij niet meer terug kan. Harrie wil de vriendschap niet op het spel zetten en alles liever dan terug naar het eenzame leven van weleer. De ‘vriendin’ lijkt een gulle vriend gevonden te hebben en zal hem inderdaad aan de kant zetten als Harrie zijn gulle hand terugtrekt. Ik zou hem wel wakker willen schudden en hem willen waarschuwen voor de ‘parasiterende’ vriendin, maar ik moet me professioneel gedragen, toch? 

In meer of mindere woorden heb ik alsnog mijn oprechte mening over dit alles gegeven en mijn zorgen geuit over zijn handelen. Ik hoorde mijn stem richting teleurstelling gaan en Harrie werd stil, en ik zag hem denken...

Ik heb na het huisbezoek ook nagedacht en kwam tot de conclusie dat ik Harrie wellicht met een afkeurende toon heb aangesproken en dat is niet wenselijk. Harrie met zijn autisme, en zijn afhankelijke karaktertrekken heeft niets aan iemand die hem ‘afwijst’ door afkeurend te zijn in woord. Zoals in het begin al benoemd is, dient het basisvertrouwen intact te blijven.

Ik heb hem dus teruggebeld en gevraagd hoe hij ons gesprek en mijn reactie van eerder heeft ervaren. Harrie zei me dat hij baat heeft gehad bij deze confrontatie. Hij had hier nog met niemand over gesproken en schaamde zich. Ergens voelde hij aan dat het niet oké was en nu het op tafel lag, gaf hem dat een opluchting. Hier zullen we in de toekomst zeer waarschijnlijk nog eens over ‘babbelen’ want Harrie is een volwassen man met eigen regelvermogen, keuzes en regie, maar hij kan af en toe wat reflectie gebruiken.

In sommige gevallen gaan mensen met afhankelijke karaktertrekken zo ver in hun verlangen naar liefde, en steun dat ze een relatie aangaan met iemand die niet goed voor ze is. Uitbuiting, geweld en zelfs misbruik kunnen dan voorkomen.

De kunst is om emotioneel niet te veel mee te bewegen in de afhankelijkheid, maar een neutrale spiegel voor te houden. Vraag of men advies wil en leg niet ongevraagd je mening op, hoe moeilijk dit ook is. Je mag dus best een licht ongezouten mening geven, mits je deze neutraal probeert te geven en vanuit goed hulpverlenerschap. In mijn geval is het dus gelukkig goed uitgepakt. Het einde van het liedje is dat ook wij in de hulpverlening moeten accepteren dat je niet altijd grip op de situatie kunt hebben, hoe oneerlijk het ook voelt.