'Ging moeder op haar arm krassen, deed Bregje dit ook'

KOPP-ige symbiose

Jaren geleden heb ik als psychiatrisch verpleegkundige op een jeugdafdeling gewerkt. Daar verbleven jongeren van 12 tot 17 jaar. De problemen waren erg uiteenlopend, van depressie tot verslavingen en van zware psychoses tot persoonlijkheidsproblematiek.

Eén bijzondere diagnose is me bijgebleven en eigenlijk betrof die niet een maar twee personen. Bregje was denk ik 16 jaar en verbleef al enige tijd op de afdeling voordat ik daar kwam werken. Ik had wel iets met die meid. Haar stralende ogen, prachtige lach en megagevoel voor humor. Deze glanzende zijde had helaas ook een donkere kant. Ze kon vreselijk depressief zijn en dagenlang last hebben van een beklemmend gevoel wat ze niet los kon krijgen. Ze had deze klachten niet alleen, ook haar moeder had deze klachten.

Bregje en haar moeder hadden een zogenaamde "verstrikkende symbiotische relatie". De moeder had vele trauma’s meegemaakt en die hadden in haar leven nog zo'n grote plaats, dat zij minder of geen ruimte voor haar dochter had. Bregje heeft nooit goed geleerd om zichzelf en haar gevoelens te ontwikkelen en hierdoor ging zij zich gedragen naar de behoefte van haar moeder. Was moeder somber, was Bregje somber; ging moeder op haar arm krassen, deed Bregje dit ook; nam moeder te veel pillen in, deed Bergje dat ook. Het is zelfs zover gekomen dat ze beiden naar een hoge flat in de wijk waren gegaan om samen een einde te maken aan het leven. Eigenlijk kon Bregje alleen echt contact met haar moeder krijgen als ze samen leed hadden. Bregje was vaak in de war omdat ze niet wist welke gevoelens echt van haar waren en welke van haar moeder. En dit is, hoe raar ook, waar de symbiose ontstaat en de "deelnemers" van dit fenomeen laten zich moeilijk uit elkaar halen. 

Bregje was dus opgenomen om een soort ruimte te creëren tussen haar en haar moeder. Zo kon moeder haar eigen therapieën volgen en kon Bregje leren om zelfstandig te worden en haar eigen gevoelens te leren kennen. Natuurlijk kwam de moeder op visite. Daar waren dan strenge afspraken over. En maar al te vaak dachten wij dat de moeder al naar huis was, maar vonden we haar nog laat in de avond in het bed, naast Bregje. De vader stond uren te wachten in zijn auto op het parkeerterrein. 

Na een jaar ben ik weggegaan op de jeugdafdeling en traditiegetrouw kreeg je dan van de jongeren een afscheidsfuif met cola, chips en heel veel lieve kaartjes. Die van Bregje heb ik nog steeds. Er staat een knuffelbeer voorop en in de kaart schreef ze dat ze me zou missen. En dat is nu ruim twintig jaar geleden.

Enkele weken geleden liep ik met mijn zus door de winkel. In mijn ooghoek zag ik stralende ogen en een prachtige glimlach. Het was Bregje. We herkende elkaar meteen ondanks dat ik inmiddels een vijftigplusser ben en zij een midden-dertiger. Er kwam een zeer spontane begroeting met een omhelzing en een zoen.  Het ging goed met haar, ze was aardig losgekomen van moeders, had een baan, een vriend en ja, soms een terugval maar niet meer zoals toen.

Weet je... Vaders en moeders zullen altijd het beste voor hebben met hun kinderen, zelfs in dit verhaal, hoe moeilijk ook te geloven. Maar soms wordt een kind toch een KOPP-kind, een kind van ouders met psychische problemen. Het is de kunst dat zij zelf geen KOPP-kinderen gaan creëren. Het zet je wel aan het denken over je eigen ouders en hoe jezelf als ouder bent.

Hoe dan ook, het was geweldig om een oud-client van me weer eens te zien, want vaak raken ze uit beeld en weet je nooit hoe hun levensverhaal loopt. Dus tot de volgende meeting dan maar... Over twintig jaar.