'Empathie, het is een moeilijk woord voor sommige mensen'

Empathie

Artsen gebruiken wel de uitdrukking ‘(on)verenigbaar met het leven’. Ik vond dat altijd een mooie tekst voor iets verschrikkelijks: deze geboorteafwijking is niet verenigbaar met het leven. Met andere woorden: uw kindje heeft niet lang te leven. Ofwel, je gaat eraan dood, maar dat is natuurlijk veel te hard om te zeggen. Je kunt als zorgverlener best direct zijn, maar er zijn grenzen waar voorbij je gewoonweg bot bent.

Mijn vader dacht op 74-jarige leeftijd: ik laat mij eens medisch onderzoeken. Hij had zijn hele leven nog geen dag in het ziekenhuis doorgebracht, fietste bijna veertig jaar lang van Loosduinen door de duinen naar zijn kantoor in Scheveningen en was al decennia geleden gestopt met roken. Hij voelde zich gezond, maar je kon natuurlijk nooit weten. Uit het onderzoek kwam een vergrote prostaat naar voren. Maar daar kun je honderd mee worden. Nader onderzoek wees echter uit dat het kwaadaardig was en om te kijken of het uitgezaaid was, moest er via de lies een biopsie worden gedaan. Er werden geen metastasen gevonden, maar die biopsie werd mijn vaders eerste en laatste dag in een ziekenhuis. Hij overleed twee maanden later thuis aan een longembolie ten gevolge van een ontstoken biopsiewond.

Verdrietig en boos vroeg ik een gesprek aan met de behandelend uroloog. En deze sprak de onvergetelijke woorden: "Tja, soms maak je mensen beter, soms maak je ze dood."

Ik verzin het niet! Helaas ontbraken mij op dat moment de woorden voor een gepaste reactie. De woede om zoveel botheid kwam later. Ik had hem netjes van repliek moeten dienen met bijvoorbeeld: "Tja, soms laat ik artsen leven, soms sla ik ze dood, dokter."

Of deze:

Uw voortbestaan is niet verenigbaar met mijn leven, hoe gaan we dit oplossen, dokter? Empathie, het is een moeilijk woord voor sommige mensen. De een weet überhaupt niet wat het betekent, de ander (zoals ik) zet de h op de verkeerde plek. Maar deze uroloog leed volgens mij aan een vorm van empathologie! Zo iemand gun je een leuke baan in de betonindustrie, maar niet in de zorg.

Voor de lezer die het woord niet kent: empathie is het vermogen om je in te leven in de gevoelens of gedachtegang van anderen. Empathisch vermogen is een vorm van sensitiviteit en emotionele intelligentie. Een mond vol voor iets wat de meesten van ons gelukkig van nature hebben, zonder zich ervan bewust te zijn en zonder ervoor geleerd te hebben. Het is ongeveer de belangrijkste functie-eis voor (mens-zijn en) het beroep van verpleegkundige.

Zou dat de reden kunnen zijn waarom er vooral vrouwen werken in de zorg? Zijn zij meer empathisch dan mannen? Ik denk dat dat klopt. Mijn vrouw, die ook verpleegkundige is, kan zich bijvoorbeeld heel goed verplaatsen in haar man:

"Als ik jou was", zegt zij dan, "zou ik maar eens aan het eten beginnen in plaats van die onbetaalde stukjes te schrijven waar niemand op zit te wachten, want je hebt nog helemaal niets gedaan vandaag!"

Pure empathie! Mooi, hè?