Broeder Sjuul: 'Met kleine dingen kan je een mens met dementie weer gewoon laten meedraaien in de maatschappij'

Ze ligt hier zielig ineengedoken, Marietje Pennema. Ze is er zo klaar mee. Haar hele leven was klaar en ze was het soort patiënt waarbij je de medicatiekar het liefst achter 8 kluisdeuren hebt staan, omdat je bang bent dat ze je complete voorraad voor 70 patiënten soldaat maakt. Marietje heeft een beginnend stadium van Alzheimer, maar heeft altijd als verpleegkundige op een unit van het ziekenhuis gestaan. En ik, de uitzendkracht, vind haar helemaal niet zo dement; eerder diep ongelukkig.

Marietje is hier wat ze in de politiek omschrijven als een 'hoofdpijndossier'. Ze wil niks, is zorgwerend en kan het met niemand vinden. Behalve - ja, je raad het zeker al - met mij. Dat is omdat ik een uniform aan heb, bestaande uit een wit jasje en een broek, in plaats van de eigen kleding van mijn collega's. Ik heb vaker het verwijt gekregen dat ik niet in uniform mag werken, maar dan kom ik met het argument dat het uniform mijn emotionele schild is. In mijn werk ben ik geen Julian; dan ben ik broeder Sjuul. Wat ik in mijn werk vind, vind ik in mijn privéleven niet altijd en andersom. Het pak is een tweede huid die me beschermt tegen emoties (voor zover dat kan).

Koffiepauze

Marietje en ik lopen samen over de kamers. Zij maakt de bedden op, ik leeg de vuilniszakken. Ik kan de bedden niet zo goed opmaken als dat zij dat doet, zegt ze. Dat is waar, maar ik vind het geweldig om haar dit zo te zien doen. We lopen naar de koffiekamer en ik vraag of ze wat wil drinken. Marietje wil geen koffiedrinken bij de andere bewoners en aangezien mijn pauze pas begint als de andere collega’s terug zijn om me af te lossen, drink ik koffie met mijn nieuwe collega zuster Pennema. Familie Pennema vond het leuk om te zien hoe goed het met haar gaat. Zuster Pennema en ik hebben de familiedag in het leven geroepen, waardoor haar familie één keer per week langs mocht komen om te zien hoe het eraan toe ging op haar 'werk'. Ze kon namelijk nogal geprikkeld zijn als er bezoek voor haar kwam en ze bezig was met haar manier van 'zorgen voor'. 

Op een dag zei zuster Pennema tegen mij: 'Ik ben dement, want ik weet niet wat ik gisteren heb gegeten. Maar je zorgt er wel voor dat ik me niet dement voel.' Ik lach en zeg dat het een van de mooiste complimenten is die ik ooit heb gehad. Mijn aanpak was de arts en de psycholoog niet ontgaan. Toch zetten zij hun vraagtekens bij hoe het zat met medicatie en of ze niet zo ver zou gaan dat ze medicatie zou delen. Met het MDO (multi-disciplinair overleg) kwam dat ter sprake, en ik vroeg of ze even wilden wachten. Bij een MDO zit er vaak geen patiënt bij, maar in dit geval ging ik toch mijn collega zuster Pennema halen. Samen lopen we de vergaderzaal in en ik stel de twee voor. Ik vraag aan zuster Pennema of ze pillen mag delen, en ze zegt: 'Ik ben dement, wat denk jij nou? Als je denkt dat ik medicatie mag geven, wordt het misschien tijd om zelf een plekje te gaan uitzoeken hier.' Nou ja, ik heb vaker mensen dom zien kijken, maar dit sloeg alles.

Familie van medebewoners vonden het zo bijzonder om te zien hoe we haar van een diep ongelukkige depressief vrouwtje naar zo’n krachtige vrouw middenin een wereld van het verpleeghuis neerzetten. Ik kan me herinneren dat een familie nogal afwerend was, omdat de patiënt die erbij hoorde slikproblemen kreeg. De koffie werd dus verdikt met lepel gegeven. De patiënt slikte niet en zuster Pennema liep naar de dochter toe en zei: 'Als je het nou met zo’n wit kunststof lepeltje doet en zachtjes op de tong drukt, bevorder je een slik reflex.'

Dochter was afwerend, en ik riep: 'Kom Marietje we hebben pauze'. Samen lopen we naar de koffiekamer, nadat de collega mij overneemt. Wanneer we de afdeling op lopen, vraagt dochter of ze me even kan spreken. 'Ik heb het geprobeerd en het werkte echt. Kennen jullie dat trucje niet?' Ik zeg: 'Jawel hoor, maar ik heb les gehad van iemand net zo oud als Marietje. Deze manier van zorgverlening zit niet meer heel duidelijk in de opleiding van tegenwoordig.' Marietje kreeg een knuffel van die dochter en een ontzettende dank je wel…

Foutloos

Met bijscholingen werd ze vaak meegenomen, gewoon voor de lol. Inmiddels hadden de stagiaires een goede begeleider die ze hielp met medisch rekenen en kennis overdroeg. Wij hadden nu naast de verplichte twee, een derde controle voor oplossingen die we moesten maken. Foutloos uit haar hoofd. Het werd steeds meer geruzie wie er met Marietje pauze mocht houden. Toen ik mijn diploma had, ben ik hem gaan laten zien. Ze keek me aan en zei: 'En nu door voor wat je echt leuk vindt.' 

Zuster Pennema overleed aan een hartstilstand. Tot het laatst toe heeft ze haar oude uniform van toen gedragen wanneer ze bedden op ging maken, heeft ze met de bewoners activiteiten gedaan en voelde ze zich gewaardeerd door ons en door familieleden. Alleen de arts bleef een verschrikkelijke vent, dus die moest ze niet. Maar ineens zag ik dat mensen die dus weer meedraaien en uitgedaagd worden, het een stuk leuker vinden… Wat nou "ze kunnen niks meer"?

Ik heb nog nooit zo’n goede stagebegeleider gezien, die ook nog eens volop kon helpen met opdrachten. Ze las de stukken en snapte alles, en het Latijn werd soms verbeterd waar nodig. Ik vind het een uitdaging om net dat beetje extra te betekenen voor mijn patiënt wanneer ik zie dat dit nodig is. Want met kleine dingen kan je een mens met dementie weer gewoon laten meedraaien in de maatschappij.