Blogger Margot - 'De hechtheid binnen dit gezin is voelbaar'

I am strong

Een tijd terug, komt een zeer jonge vrouw op de poli die verdacht wordt van maagkanker. Voordat ik de wachtkamer in loop, adem ik een keer diep in en uit. De casus heb ik gelezen en voor ik deze vrouw überhaupt gezien heb raakt ze me al. Dat heeft mede te maken met hoe ik zelf in mijn vel zit op dat moment. Er zitten drie mensen op een bankje, deze jonge vrouw, haar man en een jongeman waarvan later blijkt dat het een zoon is. In een paar maanden tijd is mevrouw erg veel afgevallen en heeft daarom onderzoeken gehad. Er is een proces gevonden in haar maag wat sterk verdacht wordt van kanker.

Mevrouw is klein, tenger en heeft half lange, zwartbruine haren. Haar ogen stralen, ook al zijn ze donker omrand. Ik noem haar naam en nadat we elkaar gedag gezegd hebben lopen we de spreekkamer in.

Het aanbod om iets te drinken wordt afgeslagen dus begin ik het gesprek. Ze komen uit Midden-Europa. Ondanks dat ze al vijf jaar hier wonen spreekt alleen de zoon goed Nederlands. Mevrouw en meneer verstaan het wel, maar spreken het niet. ‘Kennen jullie dan iemand uit je eigen kring die kan tolken?’, vraag ik. Wederom is het antwoord van de zoon: ‘Nee.’

‘Ik wil het zelf vertalen’, zegt hij. Ik geef aan dat het best heftig is wat er gezegd wordt, maar de zoon blijft erbij te willen tolken. Ook meneer en mevrouw geven aan dat zij daarmee akkoord gaan. Dapper maar wat een verantwoordelijkheid voor een kind van 15 jaar. Mijn gevoel zegt me dat het eigenlijk niet zo hoort, maar dit is wat zij willen. Om te verifiëren wat zij van de arts hebben gehoord na het onderzoek, valt al snel het woord kanker. En dat is confronterend voor alle drie. De echtgenoot heeft het zichtbaar moeilijk en de tranen staan in zijn ogen. De hechtheid binnen dit gezin is voelbaar. Wat hebben zij al niet mee moeten maken! Het meest kijk ik de zoon aan omdat hij dingen aanvult, maar mijn blik gaat ook regelmatig naar mevrouw. Ze lacht en heeft iets vertederends over zich.

Nadat ik uitgelegd heb wat het traject verder is, kom ik bij de behandelmogelijkheden. Chemotherapie en eventueel een operatie afhankelijk of er uitzaaiingen zijn. Voor zulke operaties wordt men dan doorverwezen naar een ziekenhuis in de buurt, waar men meer gespecialiseerd is. Regelmatig vraag ik tijdens het gesprek of alles duidelijk is. Dan hoor ik de zoon zeggen: 'Maar na een dergelijk operatie wordt mijn moeder toch wel weer beter?' Even is het stil en dan zie ik de tranen over de wangen rollen bij deze jongen. Ik leg een hand op zijn schouder en zeg: 'Je bent zo dapper kerel.' Het raakt me diep vanbinnen en ik krijg er een brok van in mijn keel. De echtgenoot en vader huilt stilletjes. Het is moeder die reageert met, 'Be strong, be strong son.' Ik leg nogmaals uit dat er eerst nog onderzoeken gedaan moeten worden om te kijken of er uitzaaiingen zijn. Dat een team van deskundigen zich dan over de casus buigt en er dan een advies behandelplan uit komt. Mocht het advies een operatie zijn dan kan dat genezend zijn.

Mevrouw vraagt hoe het komt dat ze de kanker heeft gekregen. Waarop ik antwoord dat de cellen in het lichaam duizenden keren per dag delen en dat het soms niet goed gaat. Dat erfelijkheid, en leefgewoontes ook een rol kunnen spelen. Dan vraagt ze wat ze het best kan eten. Voor voedingsadviezen schakel ik een diëtiste in.

Met een dichtgeknepen keel loop ik even weg om deze te bellen in ons eigen kantoor. Daar schiet ik even vol. Ik herpak me en kan verder, bel de diëtiste en zij komt. Terug bij mevrouw vraag ik of alles duidelijk is. Ik geef haar het klappertje met informatie mee ook al zal zij het zelf niet kunnen lezen. Op Google kan ik niets vinden in hun taal. Zoonlief zal het vertalen zegt hij. Als ik gedag zeg leg ik mijn hand op de schouder van hem en zeg nogmaals dat ik hem dapper vind. Haar hand houd ik even met beide handen vast en wens haar alle goeds waarop zij zegt: 'I am strong.'

Achteraf heb ik me wel afgevraagd; had ik de minderjarige zoon moeten laten vertalen, ondanks dat zij het zelf wilden? Wat zou jij gedaan hebben?

Professionele tolken inzetten heeft de voorkeur boven familieleden als tolk, omdat deze ervoor opgeleid zijn en omdat familieleden medische informatie weleens anders kunnen vertalen om de patiënt te ‘beschermen'. Bij het bespreken van moeilijke onderwerpen, zoals een slechts-nieuws gesprek of onderwerpen die met schaamte samenhangen is het beter niet een kind als tolk te laten optreden.

Behalve het niet goed beheersen van de Nederlandse taal, kan de manier waarop over bepaalde zaken wordt gesproken deels cultureel bepaald zijn. Pijn bijvoorbeeld kan zowel gebruikt worden om feitelijk pijn aan te geven, maar ook om een psychische klacht of om ontevredenheid aan te geven. Het kan ook voorkomen dat men geen vergelijkbaar woord heeft voor bijvoorbeeld een delier of dat sommige onderwerpen omringd zijn met schaamte: alles wat onder de gordel zit (bv. obstipatie), maar ook ziektes als kanker of dementie kunnen gepaard gaan met schaamte, waardoor patiënten zich soms met veel omwegen uiten. Men verwacht dat de zorgverlener het probleem discreet benoemt, waarna het gesprek erover makkelijker zal verlopen.

Ook kan het gebeuren dat er in een bepaalde cultuurspecifieke woorden worden gebruikt om iets aan te duiden, die niet altijd bekend zijn bij de Nederlandse zorgverleners. Goed doorvragen en om bevestiging vragen of het wel goed begrepen is, is van groot belang. Andersom kunnen woorden van een zorgverlener op een andere manier begrepen worden door de patiënt. Non-verbale communicatie is zeker belangrijk wanneer er een taalbarrière is tussen u en de patiënt.

Het tolkenbeleid in mijn ziekenhuis is terug te vinden op een bepaalde site. Alleen als er geen officiële tolk of informele, interne CWZ-tolk beschikbaar is, kunnen familieleden of andere naasten worden ingezet. Het nadeel hiervan is dat de persoonlijke betrokkenheid, mogelijke subjectiviteit en ongewenste beïnvloeding moeilijk te voorkomen is. Vooral als het zorgaanbod ingrijpend is of bij onderwerpen die gevoelig kunnen liggen binnen bepaalde culturen. Ook wanneer de patiënt of familie zelf iemand als informele tolk meeneemt, is het aanbieden van een officiële (telefonisch of persoonlijke) tolk aan de orde.

Note; deze casus speelt niet in de tijd van de corona.