Als je ouders verstandelijk beperkt zijn - ‘Ze hadden beter geen kinderen kunnen krijgen’

‘Mijn ouders hadden geen drie kinderen moeten maken, zegt mijn verstand. Maar gevoelsmatig ligt dat anders, want dan zouden ik, mijn zusje en broertje er niet zijn geweest. Mijn ouders hebben een licht verstandelijke beperking, een IQ van rond de 70. Als kind had ik daar geen idee van. Natuurlijk merkte ik wel dat er iets niet klopte, maar ik wist niet beter.

Geen aandacht 

Mijn vader kon uit onmacht agressief zijn, mijn moeder had geen aandacht voor me. Bij vriendinnetjes thuis zag ik dat dat er wel was; die zorg en liefde herkende ik niet. Ik was ook al jong slimmer dan mijn ouders; veel praktische en administratieve klusjes kwamen op mijn schouders terecht. Op veel vlakken was ik eigenlijk de ouder. Maar ik ben vooral emotioneel veel tekort gekomen.

Kop in het zand

Heel lang heb ik dat niet gezien. Als kind en tiener heb ik me altijd afgezet tegen de situatie, maar toen ik SPH studeerde viel het kwartje. Ons gezinsleven wás niet normaal, ik had altijd mijn kop in het zand gestoken: door onveiligheid is er geen ruimte voor ontwikkeling van eigen identiteit, het was overleven door af te zetten, uit huis te gaan, schaamte.

Ingestort

Een reeks verkeerde diagnoses volgde, zoals borderline en depressie. Therapie sloot daarom nooit aan. Anderhalf jaar geleden ben ik ingestort en is er eindelijk goede diagnostiek uitgevoerd. Ik blijk complexe PTSS te hebben en heb de afgelopen tijd geleerd om stil te staan bij mijn littekens, mijn verdriet te voelen. Er is vroeger nooit hulpverlening in ons gezin geweest, al weet ik wel dat er ooit meerdere meldingen bij Jeugdzorg zijn gedaan.

Geen stem

Nu pas merk ik hoe boos ik ben dat ik nooit een stem heb gehad, dat ik nooit gehoord ben als kind. Daar moet je als hulpverlener echt aandacht voor hebben: geef een kind in een complexe gezinssituatie woorden die hij kan gebruiken om te vertellen wat er speelt, hoe hij zich voelt.

Zusje in huis

Zelf ben ik voor mijn zusje opgestaan; het ging niet meer bij mijn ouders en ik wilde haar meer leed besparen. Zij is preventief uit huis gegaan middels een vrijwillige pleegzorgplaatsing, om de schade zoveel mogelijk te beperken. Ze woont sinds haar negende als pleegkind bij mij, mijn vriend en dochter in huis. Ze is nu vijftien en een echte puber.

Sterke zussen

We hebben heel wat vlieguren gemist, zijn nog niet “af” maar wel heel sterk. We hebben ook nog een broertje: hij heeft net als onze ouders een verstandelijke beperking en altijd goed contact met ze gehad. Zelf had ik lange tijd geen band met mijn ouders, maar nu ik ouder word en verder ben in het acceptatieproces gaat dat beter.

Kinderwens

Voor hulpverleners die werken met dit soort gezinnen is het belangrijk om transparant te zijn. Maak je zorgen bespreekbaar met de ouders en kinderen. Zelf denk ik dat we ons meer mogen uitspreken over een kinderwens van incapabele ouders in spe. Als hulpverlener moet je per situatie kijken wat er mogelijk is.

Beginnen met achterstand

Het is te kort door de bocht om te zeggen dat ouders met een verstandelijke beperking per definitie geen kinderen zouden moeten krijgen. Een verstandelijke beperking alleen is geen indicatie voor falend ouderschap. Als ouders echter zeggen dat ze na meerdere uithuisplaatsingen doorgaan met kinderen krijgen totdat ze er eentje mogen houden, begint een ongeboren kind al met een achterstand en betekent dit veel leed voor het hele gezin. Dan wordt het natuurlijk een ander verhaal. Gedwongen anticonceptie is een lastige discussie met ethische en juridische haken en ogen, maar in dat soort gevallen valt er in theorie wat voor te zeggen.’

Wegens privacyredenen is de naam van Irma gefingeerd.