Ouderen en de zomertijd: waarom kunnen ze van slag raken en wat kun je hieraan doen?

Hoe komt het dat veel ouderen van slag raken als de klok wordt verzet?

'Iedereen heeft een biologische klok. Bij het verzetten van de klok raakt dit bioritme in de war, doordat er sprake is van een verandering van het daglicht. In de zomer wordt het eerder licht en gaat de zon dus later onder. Door de wisseling van winter- naar zomertijd zie je bijvoorbeeld dat ouderen veel vroeger wakker zijn en daar onrustig van kunnen worden.' 

Waarom is dit met name bij ouderen het geval?

'Doordat ouderen vaak met name geestelijk minder flexibel zijn, is de tijdsaanpassing moeilijker te verwerken. Bovendien is hun fysieke toestand kwetsbaarder en daar heeft het aanpassen van het bioritme een bewezen negatieve invloed op. Bij mensen met cognitieve problematiek zit het 'oude' bioritme er nog stevig in, terwijl de uitleg dat de zomertijd in is gegaan niet altijd lang blijft hangen. Ze merken dat hun dagstructuur niet klopt en raken verward. Bij ouderen met dementie is het bovendien nog eens zo dat het begrip is aangetast. Het is dan als verpleegkundige of verzorgende lastig om uit te leggen dat het bijvoorbeeld pas zes uur (of eerder) is of dat de klok is verzet.

Wat kun je er als verpleegkundige of verzorgende aan doen om het effect zo minimaal mogelijk te maken?

• 'Het is sowieso belangrijk dat iemand zich kan oriënteren. Zorg er bijvoorbeeld bij een oudere zonder cognitieve problemen voor dat de tijd en datum zichtbaar zijn. Dan kan iemand zelf zien wanneer het nog erg vroeg is en dat het zomer is. Er zijn heel fijne klokken waarop ook de datum groot zichtbaar is. Het zich kunnen oriënteren is ook van belang voor mensen met dementie.'  
• 'Sommige mensen hebben van huis uit gewoontes rondom het verzetten van de klok. Misschien ging iemand altijd een uur eerder naar bed of verzette hij of zij voor het slapen gaan alvast de klokken. Als verpleegkundige of verzorgende is het belangrijk om dergelijke gewoontes te weten, zodat je die kan meenemen in de dagplanning als de klok wordt verzet. Als je cliënt dit zelf niet meer kan vertellen, kun je het aan de naasten vragen.'   
• 'Inhakend op bovenstaande tip, is het van belang om te weten welke associaties iemand altijd had met de zomer of winter. Als iemand bijvoorbeeld in de zomer een moestuin had, dan zou je daar op in kunnen spelen. Misschien kan de cliënt samen met mantelzorgers of de activiteitenbegeleiding een klein moestuintje aanleggen? Of als iemand een hekel heeft aan de winter en daarbij misschien wat depressief zou kunnen worden, dan kun je acties uitzetten die dat kunnen voorkomen. Dit geldt zeker voor mensen met dementie die dit niet altijd meer zelf duidelijk aan kunnen geven.'
• 'Geef extra aandacht aan (vaste) etenstijden, zoals de lunch of het ontbijt. Dit zorgt voor die structuur die zo belangrijk is.'