Medicus William Cortvriendt: ‘Mensen die veel suiker eten, ontwikkelen meer en agressievere kankercellen’

Cortvriendt werkte en woonde al in acht verschillende landen. Zijn ervaring als arts heeft hij nooit in Nederland in praktijk gebracht, want hij begon meteen in België. Daarna liet hij zich meevoeren naar diverse andere landen. Cortvriendt deed na zijn artsenstudie vooral wetenschappelijk onderzoek naar nieuwe medicijnen. Op een gegeven moment startte hij een eigen bedrijf en richtte zijn onderzoek zich op het verband tussen leefstijl en wat we kunnen doen om chronische ziekten niet alleen te behandelen, maar ook te voorkomen.

Kans op kanker

Cortvriendt ontdekte in zijn onderzoeken dat in het rijtje aandoeningen dat voorkomt bij een bepaalde leefstijl, zoals hart- en vaatziekten, obesitas en diabetes, ook vrijwel altijd kanker staat. Men wist echter nooit waarom dat zo is. Dat besloot Cortvriendt dan ook te onderzoeken, en deze enorme hoeveelheid werk werd het boek Kankervrij. ‘Als mensen nadenken over hoe vaak kanker voorkomt, vraag ik altijd: hoeveel vrouwen ken je alleen al met borstkanker? Statistisch gezien hebben mensen die na 1960 zijn geboren, al meer dan vijftig procent kans om kanker te krijgen. Als je dan kijkt naar een standaard gezin met twee kinderen, heeft elk van die vier vijftig procent kans. Dan is de kans dat tenminste één van die vier ooit kanker krijgt, al meer dan negentig procent.’

Prognose nauwelijks verbeterd

Volgens de overheid is de stijging te verklaren door vergrijzing: we worden ouder. Net als andere chronische ziekten komt kanker meer voor naarmate we ouder worden. Dit is echter niet de volledige verklaring, vertelt Cortvriendt. ‘Als je kijkt naar verschillende leeftijdsgroepen en die met elkaar vergelijkt, zie je dat het binnen elke leeftijdsgroep snel oploopt. Dan speelt vergrijzing dus geen rol. De laatste achtentwintig jaar zijn we veel minder gaan roken en longkanker is daardoor snel afgenomen, maar als je bijvoorbeeld kijkt naar andere kankersoorten bij zestigplussers: met vijfendertig procent toegenomen. Nederland heeft na Denemarken en Ierland de meeste kankergevallen in Europa. De prognose van patiënten met uitgezaaide kanker is de laatste tien jaar nauwelijks verbeterd. We kunnen medicijnen vinden wat we willen, maar het is dweilen met de kraan open.’

Oorzaken

Of kanker met onze genen te maken heeft? Ja en nee. ‘Het gaat via de genen, maar daar komt nog iets voor. Een aantal beschadigde genen kunnen we van onze ouders erven. Hoe meer slechte genen van je ouders, hoe groter de kans op het krijgen van kanker. Maar er zijn ook andere oorzaken, zoals roken. Dat weten we. Roken leidt in het lichaam tot chronische ontstekingen en daardoor kan ook kanker ontstaan. Een andere oorzaak is zonnestraling, oftewel UV. Dit is schadelijk als je vaak verbrandt en daardoor neemt de kans op huidkanker toe.’

Hoewel dit de bekendere oorzaken zijn, weten we nu dat er andere oorzaken zijn die ook heel sterk samenhangen met kanker, zegt Cortvriendt. Namelijk: onze voeding, met name suiker. ‘Industrieel bewerkte voeding speelt daarbij een hele grote rol. Suiker is geleidelijk aan steeds goedkoper geworden en inmiddels een alledaags bestanddeel van onze voeding. Met de suikertoename is ook kanker toegenomen. We komen er meer en meer achter dat suiker meer rot maakt dan alleen je tanden. Daarbij komen risicofactoren als te weinig beweging, chronische stress, slaaptekort of onregelmatig slapen en een tekort aan vitamine D. Verschillende oorzaken kunnen uiteindelijk samen leiden tot beschadiging van onze genen, en vervolgens ontstaan er kankercellen.’

Meer kankercellen door suiker

Ons eten hier is erg ongezond, vertelt Cortvriendt. Dat is het ideale scenario voor kankercellen. ‘Vóórdat kankercellen die genetische stoornis krijgen, wordt in deze cellen de energiehuishouding verstoord. Een normale energievoorziening betekent dat we glucose, vetten en ketonen – de drie belangrijkste energiebronnen in ons lichaam – kunnen verbranden. Bij een kankercel is het celdeeltje dat de energievoorziening verzorgt, beschadigd. Daardoor kunnen voedingsstoffen niet meer worden verbrand en gaat de kankercel glucose fermenteren. Ketonen en vetzuren kun je namelijk niet fermenteren. Dat heeft als gevolg dat kankercellen een enorme hoeveelheid glucose nodig hebben. Mensen die veel suiker eten, veel snel verteerbare koolhydraten, ontwikkelen meer kankercellen en ook nog eens agressievere. Als we namelijk naar het bloedsuikergehalte, oftewel glucosegehalte, van mensen gaan kijken en dat naast het fenomeen kanker leggen, dan geldt: hoe hoger dit gehalte, hoe hoger het risico op kanker. En als je eenmaal kanker hebt, geldt: hoe hoger dit glucosegehalte, des te agressiever groeit de kanker.’

Te hoog insulinegehalte

Voeding is in relatie tot kanker dus heel belangrijk, maar ook chronische stress. Het stresshormoon cortisol wordt dan verhoogd, wat ook weer zorgt voor een hoger glucose- en insulinegehalte in het bloed. ‘Mensen die te zwaar zijn of diabetes hebben, hebben allemaal een te hoog insulinegehalte. Je hebt onder normale omstandigheden echter maar weinig insuline nodig. Als er dan sloten je lichaam in komen en je hebt ergens een kankercel, dan gaat die cel als een gek groeien. Als we gaan bewegen hebben we veel energie nodig, waardoor die spieren glucose naar zich toetrekken en de glucose als het ware bij de kankercellen vandaan trekken. Wil je kanker voorkomen, moet je er dus alles aan doen om dat glucosegehalte in je bloed niet abnormaal hoog te laten worden.’

Bewegen

De vraag is: wat als je eenmaal kanker hebt? Hoe zit het met het verbeteren van je kans op genezing door leefstijl? ‘Tot voor kort leek het antwoord niet al te gunstig. Toch weten we ondertussen dat als je die stofwisseling van je cel positief gaat beïnvloeden, dat wel degelijk verschil maakt als je al kanker hebt. Inmiddels is duidelijk geworden dat de prognose van patiënten met kanker die gaan bewegen, beter wordt. Patiënten die niet bewegen hebben een bepaalde kans op overlijden. Als je dit vergelijkt met mensen die minimaal een half uur per dag gaan bewegen, bijvoorbeeld wandelen, dan zie je dat de kans op overlijden tot wel vijftig procent vermindert. We hebben dus een aanvullend medicijn tegen kanker: ga wandelen.’

Ketogeen dieet

Ook door beter slapen kan de kankerprognose aanzienlijk verbeteren, net als door het verminderen van glucose in het bloed. ‘Kankercellen vinden het niet leuk als je glucosegehalte daalt; dan verzwakken ze. Uit recent onderzoek van afgelopen juni is gebleken dat als je dat drie dagen voorafgaand aan chemotherapie en ook de dag van de chemotherapie zelf doet, er drie effecten optreden: de chemotherapie maakt je minder misselijk, het anti-kankereffect neemt toe en je immuuncellen functioneren beter. Een andere methode is een ketogeen dieet, dus extreem koolhydraatarm. Het is geen makkelijk dieet, maar helpt je ook om kanker te bestrijden. Uit onderzoeken bij patiënten zagen we positieve resultaten. Er is gebleken dat de patiënten met borstkanker die een ketogeen dieet en chemotherapie kregen, een veel sterkere krimp van de tumor hadden dan de patiënten alleen met chemotherapie. Het is dus echt een combinatie van leefstijlaspecten met chemo; dan krijg je het maximale effect.’

Aandacht voor leefstijl

Wat dus essentieel is, is dat je de kans op kanker door je leefstijl aanzienlijk kunt verminderen. Ook als je kanker hebt, kun je zelf aanpassingen doen in je leefstijl. ‘Artsen zouden hier veel meer over moeten leren. Als patiënten in het ziekenhuis worden behandeld met chemotherapie, krijgen ze namelijk vaak een aansterkdieet bomvol snel opneembare koolhydraten. Dan geef je de kankercellen dus eigenlijk weer extra glucose. Ik hoop dat ik met dit boek de aftrap heb gegeven voor meer aandacht en kennis voor leefstijl bij kanker, zowel bij patiënten als artsen. Ik weet dat een aantal ziekenhuizen er al mee bezig is en zie ook dat er her en der iets aan het veranderen is. Je kunt in ieder geval zelf al aan de gang gaan: let op je eten, beweeg meer en verminder chronische stress.’