'Ik voel God niet, heeft hij mij verlaten? Straks komt de duivel mij halen!'

Hanna heeft heel haar leven toegewijd aan haar geloof. We hebben een heuse gepensioneerde non in ons hospice. Vanuit haar kamer klinken de mooiste koorgezangen. Als ik kennis met haar maak voel ik me net een klein meisje. Wauw, een echte non! Ik maakte me er weleens een voorstelling van: een engelachtig iemand die liefde en rust uitstraalt. Een vrome non, iemand die zich zijn leven in dienstbaarheid stelt van haar God. Een bruid van Jezus. Heel bijzonder. Ik hoop niet dat ik raar naar haar kijk maar het intrigeert me enorm.

Mijn droombeeld wordt al snel doorgeprikt. 'Kom jij mij wassen?', zegt ze streng. Binnen 5 minuten zegt ze precies hoe ze het hebben wil en al snel ga ik aan de slag. Het rijtje gewenste handelingen wat ze heeft opgenoemd zit in mijn hoofd en ik weet welke volgende handeling ze wenst. Maar nog voordat ik met het ene klaar ben, herinnert ze mij eraan wat er als volgende moet gebeuren.

Hanna is een pittige dame van 85 jaar die niet zo maar het kaas van haar brood laat eten. Ze is gewend aan een strak stramien in het dagelijks leven. Haar leven staat op zijn kop nu ze te horen heeft gekregen dat ze nog maar een paar maanden te leven heeft. Het staat niet op zijn kop omdat zij zal overlijden, nee, ze verlangt om thuis te komen bij haar Heer en is vol vertrouwen. Haar leven staat op zijn kop omdat zij haar huisje heeft moeten achterlaten. Van een geordend leven dat in het teken stond om anderen te helpen, naar een onzekere laatste levensfase in een hospice waar ze zelf hulpbehoevend is en geen controle meer lijkt te hebben op wat er gebeurt.

Ze heeft een week nodig om te wennen. Het valt haar alles mee. Als een klein koninginnetje delegeert ze vanuit bed haar commando’s naar de vrijwilligers en verpleegkundigen. Zo heeft ze nog een beetje het gevoel dat ze haar leven in eigen regie heeft.

Haar dienstbaarheid voor een ander, haar oog voor een ander, komt tot uiting tijdens het gezamenlijk eten in de woonkamer. Zo vraagt ze altijd aan de medegasten hoe het met hen is en hoe zij hun laatste levensfase beleven. Zo bouwt ze een dikke vriendschap op met een, in haar ogen, snotaap van 50 jaar. Bij elke maaltijd zitten ze naast elkaar: een klein gedrongen vrouwtje en een grote brede vent. Ze geniet van zijn openheid. En nee, ze dringt haar geloof niet op en respecteert zijn zienswijze over het leven na de dood. Ze zijn zeer geïnteresseerd in elkaar en luisteren naar elkaars verhalen. Door hun gelijke soort harde humor groeit hun verbondenheid.

Ze geniet van gezelschap. Als er geen bezoek is dan heeft ze graag iemand naast haar bed om niet alleen over haar eigen leven te kletsen, maar ook om naar het leven van de ander te vragen. Mooie diepe gesprekken worden er gevoerd en zo verovert onze non ieders hart.

Hanna blijft redelijk lang stabiel. De uitzaaiingen van de darmkanker die zij heeft, zijn niet explosief. Haar drie maanden verblijf wordt verlengd. Maar toch, als je haar vergelijkt met hoe zij was bij de opname, zie je haar langzaam achteruit gaan. Ze raakt steeds meer kilo’s aan gewicht kwijt en haar mobiliteit neemt af omdat de kracht langzaam uit haar lichaam vloeit. Ze moet steeds meer een beetje van haar zelfstandigheid inleveren, maar het gaat zo gestaag, dat ze het allemaal lijkt te accepteren.

Ze voelt haar einde naderen en dat maakt haar, ondanks haar rotsvaste geloof, toch angstig. Tijdens mijn nachtdienst komt de angst van Hanna ineens om een hoekje kijken. 'Help, help, help me!', klinkt er uit haar kamer. Haar paniekerige stem klinkt door de gang en ik snel naar haar toe. 'Wat is er Hanna?', vraag ik ongerust. Ze grijpt mijn handen vast en zegt angstig: 'Ik ben bang, ik ben bang dat de duivel mij komt halen!'. Haar ogen staan wijd open en ze kruipt met haar hoofd angstig tegen me aan. 'Maar Hanna, waarom denkt u dat?'

Je ziet dit vaker gebeuren, mensen die heel hun leven intens met hun God hebben geleefd. Dicht bij de stervensfase slaat ineens de angst toe. Hebben ze het wel goed gedaan? Hebben ze God wel voldoende behaagd? Is hun vertrouwen wel groot genoeg geweest? Het is normaal dat, als je als mens komt te overlijden, de angst soms even toeslaat. Diep in jezelf weet je waarschijnlijk wat er gaat gebeuren, maar aan de andere kant heeft niemand het je ooit kunnen navertellen. Doodgaan is eng! Normale menselijke angsten zijn dit. Ik zou zelf ook niet weten hoe ik zal reageren als het zover is.

Hanna vertelt over haar angsten: 'Ik voel God niet, heeft hij mij verlaten? Straks komt de duivel mij halen!' Ik herinner haar aan haar trouwe God, die haar nooit zal verlaten en aan haar Jezus die haar altijd zal beschermen. Het schiet me ineens te binnen dat Hanna katholiek is. 'Hanna, heb jij een rozenkrans? Waar is je rozenkrans?'. 'Jaaa', roept ze uit, 'mijn rozenkrans! Hij moet in mijn tas zitten!' Ik zoek in haar tas en pak haar rozenkrans. Ik geef hem aan haar en ze wikkelt hem om haar handen.

Om haar van haar angst af te leiden vraag ik: 'Kunt u voor mij het rozenkransgebed eens hardop uitspreken? Ik heb dat nog nooit gehoord'. De angst uit haar ogen verdwijnt en ze laat zich weer rustig in haar kussens vallen. Ze slaakt een zucht van verlichting met haar vertrouwde rozenkrans om haar handen. 'Natuurlijk meisje, luister maar', zegt ze met een lach. De woorden van het gebed klinken vol vertrouwen terwijl haar vingers langs de kralen glijden. Ik luister aandachtig naar het mooie gebed. Een gebed dat zij vast al duizenden keren heeft gebeden.

Na het bidden is Hanna weer rustig, maar toch vindt zij het eng om weer te gaan slapen. Ineens schiet er door mijn hoofd dat haar nichtje had gezegd dat Hanna ‘Radio Maria’ een mooie zender vindt. Ik druk de radio op haar nachtkastje aan. Een rustige mannenstem bidt achter elkaar verschillende gebeden tot moeder Maria. Er slaakt een zucht van verlichting uit Hanna. Ze is diep in zichzelf verzonken in gebed en ik laat haar even alleen. Als ik na een kwartiertje terugkom zie ik haar liggen. Slapend met de rozenkrans nog om haar handen gevouwen.

Spirituele zorg, wat is dat toch mooi. In je opleiding tot verpleegkundige leer je de basis van alle verschillende geloven die er zijn: van Hindoeïsme tot Islam en van Christelijk geloof tot de leer van Boeddha. Natuurlijk, je kunt bij angst iemand meteen een pilletje geven waardoor het lichaam direct tot rust komt. Maar er zijn zoveel andere manieren waardoor een chemisch pilletje niet nodig is. Ik ben daarom ook blij dat spirituele zorg en complementaire zorg (warmtetherapie, massage, muziek, esoterische oliën enzovoort) steeds meer in opmars komt. Want soms lijkt het wel alsof je niet meer natuurlijk mag sterven, maar verdoofd onder pillen het einde tegemoet moet gaan.

Niet lang hierna is Hanna in een natuurlijk coma gegleden. Onze sterke non heeft nog 9 dagen geleefd: zonder medicijnen, zonder eten en drinken. Haar lichtje ging langzaam uit haar lichaam, haar God tegemoet. En bij het verlaten van het hospice, staat daar haar grote vriend met tranen in zijn ogen om haar voor het laatst uit te zwaaien.

Dit is Esther:

Ik ben Esther en werk na 18 jaar in de wijk sinds 2019 als hospiceverpleegkundige bij Careyn DWO/NWN. Het werken in een hospice brengt mij veel ervaringen, bijzondere momenten, inzichten en emoties. Schrijven helpt me om te verwerken wat ik allemaal meemaak. Met het delen van mijn verhalen wil ik graag het taboe rond de laatste fase van het leven doorbreken. Want we praten er niet graag over, weten er niet veel van en willen er al helemaal niet aan denken. De laatste levensfase is echter niet alleen verdriet, maar net zoals in het ‘normale’ leven is er ook lachen, genieten, huilen, sarcasme, lol, boosheid en ja, zelfs feesten. Ik schrijf verhalen en gedichten om deze fase van het leven in het licht te zetten. Meer verhalen lezen? Klik hier voor mijn Facebookgroep: ‘De laatste bladzijde -hospice verhalen en gedichten-.'

De verhalen van hospiceverpleegkundige Esther zijn gebundeld in het boek 'De laatste bladzijde', dat je HIER kunt bestellen.